یادی از مستشار اعظم

تقی دانش ملقّب به ضیاء‌ لشکر و مستشار اعظم متخلّص به دانش و معروف به حکیم سوری از اهالی تفرش، در سوم شعبان سال ۱۲۷۸ قمری مقارن با ۱۴ بهمن ماه ۱۲۴۰‌‌ شمسی چشم به جهان گشود.
او ادبیات و الهیات را نزد میرزا ابوالحسن جلوه و ملا عبدالصمد یزدی و خوشنویسی را نزد میرزا علی محمد آقا صفا آموخت. در آغاز جوانی در عداد مستوفیان‌ و منشیان میرزا یوسف خان مستوفی الممالک وارد به خدمات دیوانی شد. سپس مدت‌ ده سال منشی میرزا محمود خان ناصرالملک همدانی بود پس از درگذشت او، به خدمت میرزا علی اصغر خان امین السلطان در آمد.
مدتی مدید منشی او بود و در مجادلات قلمی امین السلطان و امین الدوله با قوام السلطنه منشی امین الدوله مصاف ادیبانه منشیانه داشت . پس از آن مدتی به حکومت یزد منصوب شد. چندی ریاست عدلیه فارس را بر عهده گرفت. پس از آن ریاست بلدیه شیراز و اداره اوقاف شیراز به وی محوّل گشت.
در کلیه خدمات دولتی به نیک نامی پاک دستی و وجیهه الملگی و خیر اندیشی معروف و مشتهر بود. همین ویژگی روحی و خوی مردم داری و نیک نفسی بود که همواره در دستگاه میر زا علی اصغرخان اتابک و میرزا یوسف خان مستوفی الممالک حامی و پشتیبان پدر بزرگ پدر بزرگم محمدرضا خان سرتیپ گزی بود که با شاهزاده مسعود میرزا ظل السلطان اختلاف ملکی و مالی داشت و از مظالم شاهزاده ملتجی به مستوفی و امین السلطان و ناصر الدین شاه میشد و بر حسب همین سابقه بود که پس از مرگ مرحوم سرتیپ گزی با خاندان برومند مراوده و مکاتبه داشت و در آرشیو مکاتبات خانوادگی با دو پدر بزرگ پدری و مادری‌ام نامه‌های متعددی است که نمونه های‌‌شیوائی از تراوشات قلم ادیبانه ‌اوست.

مرحوم دانش در قصیده سرایی پیرو قدما به ویژه انوری، ظهیر الدین فاریابی و خاقانی بود. در شعر دانش و گاه ضیاء تخلّص می کرد. کلیات حکیم سوری در وصف خوردنی‌ها‌ و آشامیدنی‌ها مشهورترین اثر اوست.

از دیگر آثار او مثنوی نوشین روان در شرح سلطنت انوشیروان ساسانی است. از آنجا که وی خوشنویسی کامل بود خط نستعلیق را نیکو می نوشت. خوشنویسی قانون اساسی مشروطه به وی محوّل شد. در تاریخ و جغرافیا و منطق و فلسفه و ادبیات فارسی و عربی تبحر داشت .در سرودن قصیده و غزل و مثنوی و قطعه و رباعی صاحب قریحه غرا و طبع مقتدر بود.

در اواخر عمر نابینا شد و در ۲۵ اسفند ۱۳۲۶ درگذشت. در قم به خاک سپرده شد. برخی از سروده‌های انتقادی‌اش برایش پیامدهای ناگوار داشت. به همین مناسبت از معدو دولتمردانی بود که اشعار‌‌ انتقادی وی را مدتی خانه نشین کرد. از آن جمله به علت سرودن قصیده ای به مطلع ( ای مردم ایران گریید بر این ایران / ایران نتوان گفتن ،‌گوئید‌بر این ویران) مدت هفت ماه خانه نشین شد.

منوچهر برومند
م ب سها
عصر اسلام_یادی از مستشار اعظم