تاريخچه كتابخانه سلطنتى سابق و سرنوشت كتابهاى مسروقه اش | ایران گلوبال

كريم خان زند در سيزدهم صفر سال ١١٩٣ هجرى قمرى ، پس از نزديك به هشتاد سال عمر وبيش از سى سال گرّ وفرّ كشور گشايى و فرمانروايى چشم از جهان فانى فرو بست . و وزير دانش دوست وهنر پرور ِ وى ميزا محمد حسين فراهانى متخلّص به وفا كه مجرى امور ادارى كشور بود، از كار باز ماند . وى شاعرى هنرور بود كه از دوران نادر شاه به خدمات ديوانى اشتغال داشت . در سلك مروّجان ادب وهنر ، به مانند ميزا محمد مهدى خان استر آبادى گنجينه اى از آثار هنرى مكتوب ومصوّر فراهم ساخته بود كه پس از مرگ وكيل با درايت دورى از مواضع اختلاف از آسيب منازعات خاندان زنديه مصون ماند . ولى ديرى نگذشت كه به تملك آقا محمد خان قاجار در أمد . كه پس از جمع آورى نسخ مكتوب ومصوّر كتابخانه

هاى شاهى وتصاحب كتابهاى فرزند زادگان نادر وخاندان زنديه ،كتابهاى كتابخانه هاى ميرزا مهدى خان استر آبادى وميرزا محمد حسين خان فراهانى را نيز در اختيار گرفت . و به خزانه كتب سلطنتى سپرد .

فتحعليشاه قاجار از مجموعه كتابهاى جمع آورى شده ى آقا محمد خان قاجار كتابخانه سلطنتى كاخ گلستان را بنياد نهاد پس از مرگ فتحعليشاه در دوران سلطنت محمد شاه قاجار ، ميرزا آقاسى صدر اعظم كه به عوالم هنرى علاقه اى نداشت ، وذخائر هنرى كتابخانه شاهى را به ديده ى بى اعتنايى مى نگريست ،هرگاه جلب رضايت خاطرى را لازم مى دانست ، از اهداء كتابى كه جنبه مذهبى نداشت ، ولو نسخه ناياب مصورى بود كوتاهى نمى كرد .

تا عاقبت با دخالت ملك جهان خانم مهد عليا مادر وليعهد كه از بانوان فاضل خطاط ونقاش وآگاه به ارزش آثار هنرى بود . واعتراض ناصر الدين ميرزا وليعهد كه در حجر تربيت مادر از دوران كودكى به نقاشى وخوش نويسى وشعر وادب علاقه ى وافر يافته بود . محمد شاه كه شخصاً ازعلائق هنرى بى بهره نبود به خود آمد ونظارت عاليه كتابخانه سلطنتى را به ناصر الدين ميزا وليعهد وا گذاشت وهم او بود كه از همان ايام ولايت عهدى و سكونت در تبريز ضمن نظارت غيابى بر امور كتابخانه وممانعت از حيف و ميل وپراكندگى واغتشاش آثار مكتوب ومصوّر كتابخانه شاهى ، به جمع آورى خطوط ونقاشى ها ونسخ متفرقه اى پرداخت كه در اقصى نقاط كشور پراكنده بود . وبراى جلوگيرى از حيف وميل وسرقت كتابهايى كه جز معدودى غالباً فاقد سجع امهار وظهر نويسى كتابدارن بود ،اقدام به مهر كردن كتابها كرد . كتيبه مهر ناصرالدين شاه قاجاررا به نشانه تملّك به كار گرفت .

با اين وصف در ايام رياست ميرزا على خان لسان الدوله بر كتابخانه سلطنتى كه مصادف با پادشاهى مظفرالدين شاه بود ،بسيارى از كتابهاى كتابخانه سلطنتى كاخ گلستان ذرديده شد ،وسعت سرقت هاى مكرر به حدى بود كه با دخالت نظميه منزل ميرزا على خان لسان الدوله بازرسى شد ، وضمن جستجو هاى پيامد سقف اتاقى كه بالاخانه اى مخفى داشت فرو ريخت وتعدادى از كتب مسروقه از كتابخانه سلطنتى پيدا شد

جهت اطلاع نا آگاهان ياد آور مى شوم كليه كتابهايى كه سجع (داخل در كتب خزانه داده ) و يا (كتيبه مهر ناصرالدين شاه قاجار) را دارد متعلق به كتابخانه سلطنتى سابق است . يعنى از ذخائر عمومى مملكتى است . و در دست هر كس باشد حكم مال مسروقه دولتى را دارد . قابل خريد وفروش نيست . بايد با اقدام قاطع به كتابخانه ملّى كه جايگزين كتابخانه سلطنتى سابق است باز گردد.
منبع